Là lá phổi xanh của Trái Đất, rừng đóng một vai trò rất quan trọng đối với cuộc sống của chúng ta. Vậy rừng là gì? Vai trò của rừng đối với cuộc sống của con người? Hãy cùng Luật Trần và Liên Danh tìm hiểu trong bài viết lần này nhé.
Rừng là gì?
Theo quy định tại khoản 3 Điều 2 Luật Lâm nghiệp năm 2017 thì:
“Rừng là một hệ sinh thái bao gồm các loài thực vật rừng, động vật rừng, nấm, vi sinh vật, đất rừng và các yếu tố môi trường khác, trong đó thành phần chính là một hoặc một số loài cây thân gỗ, tre, nứa, cây họ cau có chiều cao được xác định theo hệ thực vật trên núi đất, núi đá, đất ngập nước, đất cát hoặc hệ thực vật đặc trưng khác; diện tích liên vùng từ 0,3 ha trở lên; độ tàn che từ 0,1 trở lên”.
Hiểu theo cách đơn giản hơn, thì rừng là một hệ sinh thái, là nơi sinh sống của các loài sinh vật, động thực vật, nấm và vi sinh vật. Những yếu tố này của rừng có mối quan hệ mật thiết với nhau.
Ngày nay, do dân số tăng ngày càng nhanh, nhu cầu về tài nguyên ngày càng nhiều nên đã gây sức ép lớn tới các tài nguyên nói chung và tài nguyên rừng nói riêng. Tài nguyên rừng đã được huy động ngày càng nhiều nhằm đáp ứng nhu cầu tăng nhanh về lương thực, thực phẩm gỗ củi và các nguyên liệu cho sự phát triển kinh tế xã hội của con người. Do đó, vấn đề suy giảm tài nguyên rừng từ lâu đã và đang trở thành vấn đề cấp bách đặc biệt là ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam. Việt Nam là một nước nhiều đồi núi, dân số đông và tăng nhanh nên tài nguyên rừng có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với đời sống con người.
Vai trò của rừng là gì đối với cuộc sống của con người
Cân bằng lượng khí O2 và CO2 trên Trái Đất: Con người chúng ta ai cũng biết rằng, cây xanh có khả năng quang hợp, điều hòa không khí trong lành. Do đó, rừng giống như một nhà máy thu nhận khí CO2 và sản xuất ra khí O2, … Đặc biệt là trong tình trạng Trái Đất ngày một nóng lên thì việc giảm lượng khí CO2 là điều cần thiết.
Rừng làm giảm, phòng chống thiên tai: Rừng cây giúp điều tiết lượng nước, phòng chống thiên tai hạn hán lũ lụt, xói mòn, sạt lở đất. Vai trò của rừng trong việc bảo vệ đất phòng chống thiên tai rất rõ ràng, quan trọng. Ngoài ra, nó còn giúp giảm dòng chảy bề mặt, khắc phục xói mòn, hạn chế lắng đọng lòng sông, lòng hồ và điều hòa dòng chảy của sông, suối.
Rừng tăng độ phì nhiêu cho đất: Rừng có khả năng chế ngự dòng chảy, giúp ngăn chặn sự bào mòn của đất, đặc biệt là tại những vùng đồi núi có độ dốc lớn. Rừng giữ cho lớp đất không bị xói mòn đi, bồi dưỡng tiềm năng của đất. Bên cạnh đó, mọi đặc tính vi sinh vật học và lý hóa, độ phì nhiêu trong đất được giữ nguyên.
Rừng cung cấp nguyên, vật liệu cho con người: Rừng đóng vai trò quan trọng trong đời sống và hoạt động sản xuất của con người. Theo đó:
Cung cấp nguồn nguyên liệu gỗ và nguồn củi đốt.
Rừng là nơi trú ngụ của nhiều loài động thực vật quý hiếm.
Nguồn cung cấp dược liệu, các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng giá trị cho con người.
Là nguồn gen để nghiên cứu khoa học.
Vì thế, mỗi quốc gia, đất nước cần có một diện tích rừng tối ưu khoảng 45%, đây là một trong những tiêu chí đảm bảo môi trường vô cùng quan trọng.
Rừng đóng vai trò là nguồn thu nhập cho con người: Rừng đóng một vai trò quan trọng đối với các dân tộc sinh sống ở vùng núi vì là nguồn thu nhập chính của họ. Nguồn tài nguyên rừng là cơ sở quan trọng để phân bổ dân cư, điều tiết lao động. Và nhờ nó mà cuộc sống của người dân cũng tốt hơn, giúp xóa đói giảm nghèo cho xã hội.
Ngoài ra, tài nguyên rừng còn cung cấp nguồn động thực vật quý hiếm, và cần được bảo tồn. Con người thường xuyên sử dụng các tài nguyên khai thác từ rừng, để phục vụ cho đời sống sinh hoạt và sản xuất hàng ngày. Tài nguyên rừng là loại tài nguyên có thể tái tạo. Nhưng không có nghĩa con người khai thác triệt để quá mức, cần phải có biện pháp bảo vệ và sử dụng hợp lý.
Vì vậy, việc bảo vệ rừng là vấn đề quan trọng, cần được đặt lên hàng đầu.
Thực trạng rừng là gì ở nước ta hiện nay
Năm 2021 vừa qua, dù có nhiều diễn biến phức tạp về dịch Covid-19, thiên tai lũ lụt, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất nông lâm nghiệp và đời sống của người dân. Nguồn vốn đầu tư còn hạn chế, nhưng nước ta đã thực hiện được chương trình “Trồng 1 tỷ cây xanh”. Cả nước đã trồng được 277.000 ha rừng tập trung và gần 100 triệu cây phân tán, vượt 10% so với kế hoạch ban đầu đặt ra.
Cùng với đó, năm 2021, các vụ vi phạm các quy định của Luật Lâm nghiệp giảm 12% số vụ so với năm 2020. Diện tích rừng bị thiệt hại do phá rừng, cháy rừng và ảnh hưởng của thiên tai giảm 33%… Tỷ lệ che phủ rừng trên toàn quốc đạt 42,01%, tăng 0,11%; các hoạt động về bảo vệ rừng và phòng cháy, chữa cháy rừng có nhiều chuyển biến tích cực so với năm 2020.
Theo kế hoạch của năm 2022, ngành Lâm nghiệp sẽ trồng mới khoảng 230.000 ha rừng tập trung (rừng sản xuất) và tỷ lệ che phủ rừng toàn quốc duy trì ổn định 42%, nâng cao chất lượng rừng. Chúng ta không chỉ chú trọng vào việc nâng cao chất lượng rừng mà còn cần thực hiện điều chỉnh hài hòa các loại rừng, phát huy tối đa mục tiêu của rừng.
Tại sao bảo vệ rừng là vấn đề cấp bách?
Như chúng ta đã thấy, rừng đóng một vai trò rất quan trọng trong đời sống và sản xuất của con người, môi trường và xã hội. Tuy nhiên, tình trạng chặt phá rừng trái phép hiện nay vẫn diễn ra rất phổ biến, một cách ngang nhiên và đáng báo động. Nhiều đối tượng vì lợi ích cá nhân mà quên đi lợi ích dài lâu của toàn xã hội.
Khi những khu rừng dự trữ đầu nguồn đang dần bị chặt phá sẽ khiến cho thiên tai lũ lụt xảy ra thường xuyên, với những hậu quả nặng nề hơn. Làm xói mòn đất đai, ảnh hưởng rất lớn đối với đời sống nhân dân. Hệ sinh thái rừng bị tàn phá cướp đi nơi sinh sống của các loài sinh vật. Bên cạnh đó, tình trạng đốt phá rừng làm nương rẫy của người dân cũng khiến diện tích rừng bị suy giảm đáng kể một cách trầm trọng.
Do đó, nhà nước, xã hội và toàn thể người dân cần phải bảo vệ rừng bằng những hành động thiết thực. Coi đây là một vấn đề quan trọng và phải thực hiện ngay. Tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của người dân, nâng cao hơn nữa các nguồn lực để bảo vệ rừng, răn đe các đối tượng có hành động chặt phá rừng. Đặc biệt là những đồng bào dân tộc thiểu số kiến thức hạn hẹp, dễ bị kẻ gian lợi dụng. Ngoài ra cần tích cực trồng rừng, phủ xanh đất đồi trọc.
Các biện pháp bảo vệ rừng
Bảo vệ rừng là một nhiệm vụ rất quan trọng của các cơ quan chức năng để bảo vệ lá phổi xanh, bảo vệ môi trường sống và hạn chế các thiên tai lũ lụt gây ảnh hưởng tới đời sống con người. Một số biện pháp bảo vệ rừng có thể kể đến là:
Phủ xanh đất trống đồi trọc, trồng nhiều cây xanh.
Tăng cường chủ trường để ngăn chặn nạn chặt phá rừng bừa bãi, nạn lâm tặc.
Xử lý nghiêm những hành vi làm hư hại đến tài nguyên rừng.
Hạn chế khai thác bừa bãi các loại động thực vật quý hiếm để bảo vệ số lượng cá thể của loài.
Tuyên truyền, vận động người dân trong việc bảo vệ rừng, truyền đạt tới người dân vai trò của rừng quan trọng như thế nào để hạn chế nạn chặt phá rừng để canh tác.
Bên cạnh việc bảo vệ rừng, chúng ta cũng cần phải bảo vệ môi trường. Vì vậy, hãy bảo vệ môi trường từ những việc làm nhỏ nhất như bỏ rác vào thùng đúng nơi quy định nhé.
Rừng là một hệ sinh thái mà quần xã cây rừng giữ vai trò chủ đạo trong mối quan hệ tương tác giữa sinh vật với môi trường. Rừng có vai trò rất quan trọng đối với cuộc sống của con người cũng như môi trường: cung cấp nguồn gỗ, củi, điều hòa, tạo ra oxy, điều hòa nước, là nơi cư trú động thực vật và tàng trữ các nguồn gen quý hiếm, bảo vệ và ngăn chặn gió bão, chống xói mòn đất, đảm bảo cho sự sống, bảo vệ sức khỏe của con người…
Vì vậy tỷ lệ đất có rừng che phủ của một quốc gia là một chỉ tiêu an ninh môi trường quan trọng (diện tích đất có rừng đảm bảo an toàn môi trường của một quốc gia tối ưu là 45% tổng diện tích).
Sự quan hệ của rừng và cuộc sống đã trở thành một mối quan hệ hữu cơ. Không có một dân tộc, một quốc gia nào không biết rõ vai trò quan trọng của rừng trong cuộc sống. Tuy nhiên, ngày nay, nhiều nơi con người đã không bảo vệ được rừng, còn chặt phá bừa bãi làm cho tài nguyên rừng khó được phục hồi và ngày càng bị cạn kiệt, nhiều nơi rừng không còn có thể tái sinh, đất trở thành đồi trọc, sa mạc, nước mưa tạo thành những dòng lũ rửa trôi chất dinh dưỡng, gây lũ lụt, sạt lở cho vùng đồng bằng gây thiệt hại nhiều về tài sản, tính mạng người dân. Vai trò của rừng trong việc bảo vệ môi trường đang trở thành vấn đề thời sự và lôi quấn sự quan tâm của toàn thế giới.
Rừng giữ không khí trong lành: Do chức năng quang hợp của cây xanh, rừng là một nhà máy sinh học tự nhiên thường xuyên thu nhận CO2 và cung cấp O2.. Đặc biệt ngày nay khi hiện tượng nóng dần lên của trái đất do hiệu ứng nhà kính, vai trò của rừng trong việc giảm lượng khí CO2 là rất quan trọng.
Rừng điều tiết nước, phòng chống lũ lụt, xói mòn: Rừng có vai trò điều hòa nguồn nước giảm dòng chảy bề mặt chuyển nó vào lượng nước ngấm xuống đất và vào tầng nước ngầm. Khắc phục được xói mòn đất, hạn chế lắng đọng lòng sông, lòng hồ, điều hòa được dòng chảy của các con sông, con suối (tăng lượng nước sông, nước suối vào mùa khô, giảm lượng nước sông suối vào mùa mưa).
Rừng bảo vệ độ phì nhiêu và bồi dưỡng tiềm năng của đất: ở vùng có đủ rừng thì dòng chảy bị chế ngự, ngăn chặn được nạn bào mòn, nhất là trên đồi núi dốc tác dụng ấy có hiệu quả lớn, nên lớp đất mặt không bị mỏng, mọi đặc tính lý hóa và vi sinh vật học của đất không bị phá hủy, độ phì nhiêu được duy trì. Rừng lại liên tục tạo chất hữu cơ. Điều này thể hiện ở qui luật phổ biến: rừng tốt tạo ra đất tốt, và đất tốt nuôi lại rừng tốt.
Nếu rừng bị phá hủy, đất bị xói, quá trình đất mất mùn và thoái hóa dễ xảy ra rất nhanh chóng và mãnh liệt. Ước tính ở nơi rừng bị phá hoang trơ đất trống mỗi năm bị rửa trôi mất khoảng 10 tấn mùn/ ha. Đồng thời các quá trình feralitic, tích tụ sắt, nhôm, hình thành kết von, hóa đá ong, lại tăng cường lên, làm cho đất mất tính chất hóa lý, mất vi sinh vật, không giữ được nước, dễ bị khô hạn, thiếu chất dinh dưỡng, trở nên rất chua, kết cứng lại, đi đến cằn cỗi, trơ sỏi đá. Thể hiện một qui luật cũng khá phổ biến, đối lập hẳn hoi với qui luật trên, tức là rừng mất thì đất kiệt, và đất kiệt thì rừng cũng bị suy vong, chúng ta có thể tóm tắt như sau
Điều đó đã giải thích vì sao trong việc phá rừng khai hoang trước đây ở miền đồi núi, dù đất đang rất tốt cũng chỉ được một thời gian ngắn là hư hỏng.
Ngoài ra Rừng có vai trò rất lớn trong việc: chống cát di động ven biển, che chở cho vùng đất bên trong nội địa, rừng bảo vệ đê biển, cải hóa vùng chua phèn, cung cấp gỗ, lâm sản, Rừng nơi cư trú của rất nhiều các loài động vật:. Động vật rừng nguồn cung cấp thực phẩm, dược liệu, nguồn gen quý, da lông, sừng thú là những mặt hàng xuất khẩu có giá trị.
Trên đây là toàn văn bài viết của Luật Trần và Liên Danh về rừng là gì? Vai trò của rừng đối với đời sống con người? Hi vọng đây sẽ là những thông tin hữu ích đối với các bạn. Luật Trần và Liên Danh xin chân thành cảm ơn!
