Pháp luật thừa kế Việt Nam cho phép cá nhân người lập di chúc có quyền tự do, tự nguyện, tự định đoạt trong việc lập di chúc để lại tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bất kỳ ai được hưởng sau khi người lập di chúc chết.
Tuy nhiên, pháp luật thừa kế Việt Nam cũng có những quy định hạn chế đối với quyền tự định đoạt của người lập di chúc trong trường hợp nhằm bảo vệ quyền, lợi ích của những người là cha, mẹ, vợ, chồng, các con dưới 18 tuổi của người lập di chúc và các con tuy đã trưởng thành mà không có khả năng lao động của người để lại di sản.
Theo quy định này thì, mặc dù không được di chúc chia phần di sản để lại nhưng những người thân thích của người để lại di sản theo quy định nêu trên vẫn được pháp luật bảo đảm quyền lợi của mình trong việc thụ hưởng phần tài sản của người lập di chúc để lại, một trong những chế định đặc biệt được pháp luật dân sự quy định đó là trường hợp thừa kế không phụ thuộc vào di chúc.
Chia thừa kế không phụ thuộc nội dung di chúc?
Chào luật sư, Ông tôi mất năm 2016 hiện tại ông còn mẹ già và 3 người anh ruột. Ông tôi có 4 người con, con trai lớn của ông tôi bị tai nạn lao động chết vào năm 2014 (lúc 30 tuổi) có vợ và 2 con gái. ông có căn nhà và mảnh đất (khoảng 5 tỷ) và một khoản tiền gửi tiết kiệm.
Trước đó năm 2015, Ông tôi có lập di chúc để lại cho con trai thứ 2 căn nhà và và con trai thứ 3 được hưởng khoản tiền tiết kiệm gửi ngân hàng.
Người con trai út của ông tôi bị bệnh tâm thần. Đầu năm 2017, gia đình tôi xảy ra tranh chấp về thừa kế tài sản muốn chia đều tài sản cho 4 người con của ông tôi nhưng 2 người con được hưởng di chúc không đồng ý?
Mong luật sư tư vấn giúp tôi!
Luật sư trả lời:
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Người lập di chúc có quyền chỉ định người thừa kế, trong trường hợp di chúc là hợp pháp, thì tài sản sẽ được phân chia theo ý muốn của người để lại di sản.
Tuy nhiên, để giải quyết một số tranh chấp về thừa kế, pháp luật có quy định về những người được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
Trong trường hợp của ông bạn để lại là di chúc hợp pháp thì căn cứ theo Điều 644 của Bộ luật dân sự 2015 quy định:
Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
Con thành niên mà không có khả năng lao động.
Như vậy mặc dù ông bạn để lại di chúc không chia tài sản cho người con út bị tâm thần, nhưng căn cứ quy định trên thì người con út vẫn được hưởng phần đi sản bằng 2/3 suất của một người được thừa kế theo pháp luật. Ở đây không có khả năng lao động được hiểu là trường hợp sau khi điều trị, người bị thiệt hại do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định bị suy giảm khả năng lao động vĩnh viện từ 81% trở lên.
Người bị bệnh tâm thần bị mấy năng lực hành vi dân sự không có khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi có thể đã được Tòa án tuyên bố là mất năng lực hành vi dân sự, không thể tự mình tham gia vào các quan hệ dân sự sẽ thuộc trường hợp hưởng di sản thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc.
Trường hợp di chúc của ông bạn để lại là di chúc không hợp pháp thì tài sản sẽ được chia thừa kế theo pháp luật. Căn cứ vào quy định tại Điều 651 Bộ luật dân sự 2015:
Người thừa kế theo pháp luật:
Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Trong trường hợp này tài sản của ông bạn sẽ chia đều cho 4 người con và mẹ của ông bạn vì đều thuộc vào hàng thừa kế thứ nhất (chia 5 suất). Người con cả đã chết năm 2014 thì vợ và 2 người con gái sẽ được thừa kế thế vị theo Điều 652 của Bộ luật dân sự 2015.
Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống. Nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.
Các ngoại lệ của thừa kế theo di chúc?
Kính chào luật sư, Hiện tại em muốn mở một di chúc do bố em để lại, em thấy Bộ luật dân sự 2015 có quy định về những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc, em đọc nhiều lần mà không hiểu nội dung như thế nào?
Mong được luật sư tư vấn. Em xin cảm ơn.
Luật sư tư vấn:
Điều 644 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định
Điều 644. Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
Con thành niên mà không có khả năng lao động.
Quy định tại khoản 1 Điều này không áp dụng đối với người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 620 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 621 của Bộ luật này.
Khoản 1 điều này được hiểu như sau:
– Người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi
– Trong trường hợp những người này không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc được hưởng phần di sản ít hơn 2/3 một suất thừa kế theo pháp luật thì họ được hưởng phần di sản bằng 2/3 suất thừa kế của một người thừa kế theo pháp luật.
VD: Ông A lấy Bà B có 3 đứa con là C (28 tuổi nhưng bị liệt 2 tay), Đ (22 tuổi bình thường) và E ( 15 tuổi) . Ông A chết để lại tài sản có gía trị 800.000.000 (Tám trăm triệu đồng). Ông để lại di chúc như sau: Bà B – 300 triệu, C- 200 triệu, D -200 triệu và E – 100 triệu.
Nếu tính thừa kế theo pháp luật thì Bà B = C = D = E = 800 triệu / 4 = 200 triệu
Có thể thấy E là người chưa thành niên nhưng chỉ được hưởng thừa kế là 100 triệu (chỉ bằng 1/2 một suất thừa kế theo pháp luật) do đó E được chia lại thừa kế và được hưởng một phần như sau
Thừa kế của E = 2/3 x 200 triệu = 133,3 triệu
E được nhận thêm 33,3 triệu và phần này do các cá nhân khác trích vào theo tỉ lệ 3:2:2.
Các trường hợp không được hưởng thừa kế cũng được tính tương tự.
Khoản 2 điều này được hiểu như sau:
Người từ chối nhận di sản và những người sau:
Điều 621. Người không được quyền hưởng di sản
Những người sau đây không được quyền hưởng di sản:
Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khoẻ hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;
Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;
Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng;
Không được áp dụng theo quy định tại khoản 1 điều 644 trên.
Người thừa kế không phụ thuộc vào di chúc?
Kính gửi quý công ty. Các luật sư cho em hỏi chồng em vừa mới mất được 2 tháng, trước khi mất anh ấy có đứng tên một sổ đỏ đất do bố, mẹ chồng tặng cho trước khi kết hôn với em và anh có để lại di chúc để toàn bộ phần đất này cho 2 mẹ con em.
Tuy nhiên, các anh chị em chồng lại yêu cầu 2 mẹ, con em phải chia cho mẹ chồng 1 nửa phần đất này (bố chồng đã mất).
Vậy luật sư cho em hỏi yêu cầu của các chị, em chồng là đúng hay sai ạ?
Cám ơn luật sư.
Luật sư tư vấn:
Theo thông tin mà bạn cung cắp thì chồng bạn mất có di chúc để lại toàn bộ phần đất mà chồng bạn đứng tên cho hai mẹ, con. Đối với trường hợp này theo di chúc thì hai mẹ, con bạn sẽ được hưởng phần tài sản mà chồng bạn để lại.
Tuy nhiên, căn cứ theo quy định tại điều 644 Bộ luật dân sự 2015 thì những người sau đây sẽ được hưởng 2/3 một suất thừa kế mà không phụ thuộc vào di chúc. Cụ thể:
Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc:
Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
Con thành niên mà không có khả năng lao động.
Quy định tại khoản 1 Điều này không áp dụng đối với người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 620 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 621 của Bộ luật này.
Như vậy, theo quy định trên thì mẹ chồng của bạn thuộc trường hợp được thừa kế mà không phụ thuộc vào di chúc, do đó, mẹ chồng của bạn sẽ được nhận 2/3 một suất thừa kế phần di sản mà chồng bạn để lại (trừ trường hợp mẹ chồng bạn từ chối nhận di sản thừa kế).
Trên đây là tư vấn của chúng tôi, Nếu các bạn đang cần tìm một công ty tư vấn luật uy tín, nhanh chóng và hiệu quả, vui lòng liên hệ với LUẬT TRẦN VÀ LIÊN DANH! để được tư vấn một cách nhanh chóng và tốt nhất!
