Luật thuế TNCN ra đời đã đánh dấu sự tiến bộ vượt bậc và tạo bước ngoặt trong lịch sử phát triển hệ thống thuế Việt Nam, nhằm đảm bảo công bằng trong điều tiết thu nhập của các tầng lớp dân cư trong xã hội, đảm bảo động viên một cách hợp lý thu nhập của dân cư, khuyến khích mọi cá nhân ra sức lao động, sản xuất kinh doanh, gia tăng thu nhập làm giàu chính đáng.
Thuế TNCN không còn là trách nhiệm chỉ của những người có thu nhập cao, mà về nguyên tắc, mọi cá nhân có thu nhập đều phải thực hiện nghĩa vụ thuế. Thuế TNCN ra đời đã điều hòa thu nhập, thu hẹp khoảng cách chênh lệch giữa người có thu nhập cao và người có thu nhập thấp trong xã hội.
Thực trạng này đòi hỏi luật sửa đổi, bổ sung phải quán triệt nguyên tắc rõ ràng, minh bạch, dễ hiểu và dễ thực thi. Hiện nay, quy định về một loạt các vấn đề đang còn nhiều bất cập, tạo ra sự không bình đẳng trong nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân của người dân. Dưới đây là bài viết những bất cập của thuế thu nhập cá nhân, hãy cùng Luật Trần và Liên Danh tìm hiểu nhé!
Khái niệm của Thuế thu nhập cá nhân
Thuế ra đời là rất cần thiết liên quan đến sự tồn tại, phát triển của Nhà nước. Nhà nước phải dùng quyền lực của mình để huy động một bộ phận của của của xã hội. Thuế thu nhập là một trong những loại thuế mà nhà nước sử dụng để điều tiết một phần thu nhập của cá nhân, tổ chức vào NSNN với mục đích tạo nguồn thu cho NSNN và thực tiễn công bằng xã hội. Thuế thu nhập cá nhân được coi là một hình thức thu thuế vào các khoản thu nhập của các cá nhân kinh doanh và không kinh doanh.
Hiện nay, chưa có định nghĩa chính xác, cụ thể về thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên, dựa trên các quy định của pháp luật được ghi nhận tại Luật thuế thu nhập cá nhân, các Nghị định, Thông tư hướng dẫn, có thể hiểu thuế TNCN như: Thuế thu nhập cá nhân là loại thuế trực thu đánh vào thu nhập của cá nhân nhằm thực hiện công bằng xã hội, động viên một phần thu nhập của cá nhân vào ngân sách nhà nước và có thể được sử dụng để điều tiết vĩ mô nền kinh tế thông qua việc khuyến khích làm việc hay nghỉ ngơi, thông qua việc thu hay không thu thuế đối với các khoản thu nhập từ kinh doanh, đầu tư, vv…
Đặc trưng của Thuế thu nhập cá nhân
Thứ nhất, thuế thu nhập cá nhân là thuế trực thu.
Thuế TNCN là thuế trực thu do người chịu thuế cũng là người nộp thuế và khó có thể chuyển gánh nặng thuế sang cho chủ thể khác. Việc nộp thuế được tiến hành từ việc khấu trừ trực tiếp từ thu nhập của cá nhân đó mà không thông qua hành vi tiêu dung hoặc chỉ thể trung gian khác.
Thuế thu nhập cá nhân là loại thuế có độ nhạy cảm cao vì nó liên quan trực tiếp đến lợi ích cụ thể của người nộp thuế và liên quan đến hầu hết mọi cá nhân trong xã hội. Thuế TNCN được điều tiết trực tiếp vào thu nhập, tài sản của cá nhân có xem xét tình trạng, hoàn cảnh, điều kiện, khả năng đóng góp của người nộp nên giảm bớt được sự chênh lệch về thu nhập và tài sản giữa các tầng lớp dân cư.
Thứ hai, thuế TNCN có đối tượng chịu thuế là thu nhập của cá nhân.
Con người tạo ra thu nhập dưới nhiều hình thức khác nhau. Mục đích của việc phân loại thu nhập là cơ sở cho việc phân định đối tượng chịu thuế của các sắc thuế khác nhau cũng như đặt ra các cơ chế hành thu hiệu quả. Thông thường thu nhập chịu thuế phải là những khoản thu nhập hợp pháp, đã thực tế phát sinh, có tính phổ biến và Nhà nước có thể kiểm soát được.
Như vậy, pháp luật thuế thu nhập mới đảm bảo được tính khả thi, công bằng và đảm bảo được nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước.
Thứ ba, việc đánh thuế thu nhập cá nhân thường áp dụng theo nguyên tắc thuế suất lũy tiến từng phần.
Thuế suất lũy tiến được hiểu là việc áp dụng các thuế suất tăng dần đối với các nhóm đối tượng chịu thuế hoặc toàn bộ đối tượng chịu thuế. Theo đó, hiện nay thuế TNCN chủ yếu được áp dụng thuế suất lũy tiến đối với thu nhập từ tiền công, tiền lương và thu nhập từ kinh doanh.
Thuế thu nhập cá nhân thường mang tính chất lũy tiến cao. Vì thế thu nhập cá nhân đánh theo nguyên tắc khả năng trả thuế và thuế suất của nó thường được thiết kế theo biểu lũy tiến từng phần nhằm đảm báo tính công bằng giữa các đối tượng trả thuế. Việc sử dụng thuế suất lũy tiến từng phần sẽ đáp ứng được nhu cầu đó vì phần thu nhập tăng lên càng cao thì phải tính thuế suất càng cao.
Thứ tư, thuế TNCN là loại thuế có tính ổn định không cao và phức tạp
Đặc điểm này của thuế TNCN được thể hiện ở các quy định về thu nhập chịu thuế, thu nhập chịu thuế không thường xuyên thay đổi theo biến động của nền kinh tế trong từng thời kỳ.
Ngoài ra, các quy định như giảm trừ gia cảnh, về mức thuế suất cũng có những sự thay đổi linh hoạt do thuế điều tiết trực tiếp vào thu nhập của cá nhân nên có tác động lớn đến mức sống của dân cư và chịu ảnh hưởng bởi giá cả thị trường.
Đặc điểm này của thuế TNCN được thể hiện ở các quy định về thu nhập chịu thuế, thu nhập chịu thuế không thường xuyên thay đổi theo biến động của nền kinh tế trong từng thời kỳ. Ngoài ra, các quy định như giảm trừ gia cảnh, về mức thuế suất cũng có những sự thay đổi linh hoạt do thuế điều tiết trực tiếp vào thu nhập của cá nhân nên có tác động lớn đến mức sống của dân cư và chịu ảnh hưởng bởi giá cả thị trường.
Thứ năm, nguồn luật điều chỉnh quan hệ thuế TNCN bao gồm các văn bản pháp luật quốc gia và luật quốc tế
Hầu hết thuế TNCN của các quốc gia trên thế giới không chỉ áp dụng với công dân nước mình mà còn áp dụng đối với người nước ngoài có thu nhập chịu thuế phát sinh trên lãnh thổ quốc gia đó. Để tránh được tình trạng thu thuế hai lần trên một đối tượng chịu thuế, các hiệp định tránh đánh thuế hai lần được ký kết giữa các quốc gia và cũng là nguồn luật điều chỉnh quan hệ thuế TNCN.
Thực trạng pháp luật thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam, những bất cập gặp phải khi quy định
Thuế TNCN đánh vào thu nhập chính đáng của từng cá nhân. Thuế TNCN là một hình thức động viên mang tính bắt buộc, là khoản đóng góp không hoàn trả cho người nộp và luôn gắn liền với những chính sách xã hội.
Thu nhập chịu thuế TNCN bao gồm thu nhập từ kinh doanh, thu nhập tiền lương, tiền công mà người lao động nhận được từ người sử dụng lao động, thu nhập từ vốn đầu tư, thu nhập từ chuyển nhượng vốn là khoản tiền lãi nhận được tử việc chuyển nhượng vốn của cá nhân,…
Trên thực tế, vấn đề thuế thu nhập ở nước ta chỉ được đặt ra trong quá trình đổi mới nền kinh tế đang chuyển từ nền kinh tế tập trung sang nền kinh tế thị trường. Nhà nước chủ trương tính các nhu cầu bản về cơ sở thu nhập vật chất của mỗi người và thu nhập tối thiểu.
Mặt khác, các loại hình kinh doanh đa dạng, có sự cạnh tranh trong mọi lĩnh vực nên việc mua bán ngày càng phân hóa. Đồng thời, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và ổn định đã tạo điều kiện khuôn khổ thuận lợi. Điều kiện nâng cao đời sống của toàn xã hội nói chung, đặc biệt là nhóm cộng đồng, những người có trình độ và tri thức.
Luật Thuế thu nhập cá nhân đã được sửa đổi bổ sung và ngày càng khẳng định được vai trò của mình. Công tác quản lý thuế TNCN đang từng bước cải thiện, nâng cao đẻ phù hợp với tình hình của đất nước trong các giai đoạn mong muốn đạt được nhiều thành tựu.
Nhìn chung, các chính sách được đưa ra đối với TNCN phù hợp với điều kiện kinh tế của xã hội đất nước, đảm bảo được nguồn thu cho ngân sách, kiểm soát thu nhập của cá nhân, thực hiện công bằng xã hội, nâng cao nhận thức của đối tượng nộp thuế về trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ nộp thuế cho ngân sách nhà nước
Những bất cập khi quy định của Thuế thu nhập cá nhân:
Thứ nhất, nhu cầu chi tiêu và nhu cầu sinh hoạt ngày càng tăng lên khiến người lao động phải tìm thêm nguồn thu nhập để bù đắp, nhưng đầu thu nhập để giảm trừ gia cảnh vẫn chưa được điều chỉnh cho phù hợp.
Hiện nay, nhu cầu sinh hoạt của người dân lớn hơn so với khi Luật Thuế TNCN được ban hành. Bởi vì cuộc sống của con người hiện đại đã gia tăng nhiều nguồn tiêu dùng, các mặt hàng khác nhau và dịch vụ cũng tăng cao.
Thứ hai, nhiều kẽ hở trong việc xác định đối tượng và thu nhập thực tế của người nộp thuế. Luật thuế TNCN hiện hành còn thiếu các quy định cụ thể đối với người nộp thuế tự do như: dạy học; bác sĩ khám, chữa bệnh ngoài giờ; môi giới… Cơ quan thuế chưa quản lý hết tất cả các ngành nghề.
Đặc biệt, trong trường hợp thu nhập không phải là tiền lương từ các hoạt động trước đây thì phải ghi rõ điều này để tính tổng thu nhập và từ đó xác định thuế suất thu nhập phải nộp. Tuy nhiên, trên thực tế, những người này chưa nhận thức đầy đủ về nghĩa vụ đăng ký, kê khai và nộp thuế thu nhập theo quy định của pháp luật đăng ký, cụ thể là chưa tự giác kê khai, nộp thuế thu nhập dẫn đến thất thu thuế.
Thứ ba, quá nhiều thủ tục, giấy tờ, hồ sơ…mà người nộp thuế cần thực hiện để đáp ứng yêu cầu của cơ quan quản lý thuế. Khi nộp thuế mà quá nhiều thủ tục, giấy tờ… người nộp thuế phải mất nhiều thời gian vào việc hoàn thành những yêu cầu này khiến những việc khác sẽ bị ảnh hưởng.
Thứ ba, quá nhiều thủ tục, giấy tờ, hồ sơ…mà người nộp thuế cần thực hiện để đáp ứng yêu cầu của cơ quan quản lý thuế. Khi nộp thuế mà quá nhiều thủ tục, giấy tờ… người nộp thuế phải mất nhiều thời gian vào việc hoàn thành những yêu cầu này khiến những việc khác sẽ bị ảnh hưởng. thói quen sử dụng tiền mặt trong thanh toán của người Việt Nam được coi là một trở ngại đáng kể cho công tác hành thu thuế nói chung và đối với thuế TNCN nói riêng. Việc sử dụng tiền mặt phổ biến làm cho công tác giám sát thu nhập của cơ quan chức năng bị hạn chế, đồng thời tạo cơ hội cho các chủ thể che giấu nguồn thu nhập hoặc dịch chuyển tài sản, từ đó không khai báo để nộp thuế theo quy định.
Kiến nghị hoàn thiện quy định về thuế thu nhập cá nhân
Thứ nhất, nhà nước cần cải thiện chính sách thuế thu nhập để hài hòa. Mức thu nhập trong xã hội, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, tăng thu nhập, nộp ngân sách nhà nước và việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.
Thứ hai, đặt ra những chế tài xử phạt đủ sức răn đe đối với các đối tượng cố tình khai man thu nhập hoặc giấu thu nhập để giảm bớt khoản thuế thu nhập cá nhân phải nộp cho Nhà nước. Trong quá trình kê khai quyết toán, nếu phát sinh các vấn đề liên quan, cơ quan thuế sẽ yêu cầu người khai phải khai lại và sẽ truy thu, nếu phát hiện người khai không đúng với thực tế
Thứ ba, Luật nên thay đổi mức thuế suất theo biểu thuế lũy tiến sao cho khoảng cách giữa các mức không quá chênh lệch có như vậy mới khuyến khích được những người lao động có tài năng, đồng thời cũng giảm được hiện tượng khai man thu nhập, hiện tượng gian lận thuế. Hoàn thiện hệ thống thu thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao.
Thứ tư, thực hiện đơn giản công tác kê khai, quyết toán thuế TNCN. Cùng với các điều chỉnh về cơ sở tính thuế, cơ cấu biểu thuế và thuế suất, cải cách chính sách thuế TNCN phải hướng tới việc đảm bảo sự đơn giản và minh bạch, hiệu quả trong hành thu trên cơ sở hiện đại hóa toàn diện công tác quản lý thuế TNCN theo các các định hướng chung đặt ra trong Chiến lược cải cách hệ thống thuế.
Thứ năm, áp dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật tin học, công nghệ mạng vào công việc quản lý thu thuế sẽ giúp quản lý một cách chính xác, nhanh gọn, rút ngắn thủ tục, đơn giản hóa mà lại đạt được hiểu quả cao.
Trên đây là nội dung tư vấn của chúng tôi. Để được tư vấn một cách chi tiết và đầy đủ hơn về những bất cập của thuế thu nhập cá nhân Quý khách hàng vui lòng liên hệ qua Tổng đài tư vấn 0969 078 234 của Luật Trần và Liên Danh. Chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn, hỗ trợ Quý khách hàng những vấn đề pháp lý chất lượng hàng đầu trên toàn quốc.
