Ngày nay trong xu thế kinh tế hội nhập và phát triển thì hoạt động xuất khẩu nhập khẩu diễn ra khá phổ biến. Liên quan đến hoạt động này chúng ta thường bắt gặp khái niệm cán cân xuất nhập khẩu. Vậy cán cân xuất nhập khẩu được hiểu là gì?
Cán cân xuất nhập khẩu được hiểu là gì?
Cán cân xuất nhập khẩu là bảng đối chiếu giữa tổng giá trị xuất khẩu với giá trị nhập khẩu của một nước ở một giai đoạn nhất định. Cán cân xuất nhập khẩu còn được gọi là cán cân ngoại thương. Nếu tổng giá trị xuất khẩu vượt tổng giá trị nhập khẩu thì cán cân xuất nhập khẩu được gọi là “xuất siêu”, còn nhập khẩu vượt xuất khẩu thì được gọi là “nhập siêu”.
Theo đó, xuất khẩu có thể hiểu một cách đơn giản là hoạt động đưa hàng hóa ra khỏi biên giới quốc gia thông qua cửa khẩu, đưa hàng hòa từ nơi xuất xứ đến đất nước hoặc vùng lãnh thổ khác. Xuất xứ hàng hoá là nước hoặc vùng lãnh thổ nơi sản xuất ra toàn bộ hàng hoá hoặc nơi thực hiện công đoạn chế biến cơ bản cuối cùng đối với hàng hoá trong trường hợp có nhiều nước hoặc vùng lãnh thổ tham gia vào quá trình sản xuất hàng hoá đó theo định nghĩa tại Luật thương mại 2005.
Còn nhập khẩu hàng hóa được quy định tại khoản 1 Điều 28 Luật Thương Mại 2005 như sau: “Nhập khẩu hàng hóa là việc hàng hoá được đưa vào lãnh thổ Việt Nam từ nước ngoài hoặc từ khu vực đặc biệt nằm trên lãnh thổ Việt Nam được coi là khu vực hải quan riêng theo quy định của pháp luật”.
Như vậy nhập khẩu có thể hiểu là là hoạt động kinh doanh buôn bán trên phạm vi quốc tế, là quá trình trao đổi hàng hoá giữa các quốc gia dựa trên nguyên tắc trao đổi ngang giá lấy tiền tệ là môi giới. Nó không phải là hành vi buôn bán riêng lẻ mà là một hệ thống các quan hệ buôn bán trong một nền kinh tế có cả tổ chức bên trong và bên ngoài.
Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu
Cán cân xuất nhập khẩu là bảng đối chiếu giữa tổng giá trị xuất khẩu với giá trị nhập khẩu, cán cân xuất nhập khẩu sẽ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như:
– Thứ nhất: Bị ảnh hưởng bởi yếu tố xuất khẩu:
Đây được cho là chất xúc tác then chốt có thể làm thay đổi toàn bộ cán cân xuất nhập khẩu. Bởi vì hàng hóa xuất khẩu nhằm mục đích phục vụ cho những nhu cầu cuộc sống của con người, mà các nhu cầu này thì không phải khi nào cũng ổn định mà nó có thể biến độn tùy thuộc vào điều kiện hoàn cảnh, thời gian… Vì vậy mà việc biến động của hoạt động nhập khẩu ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu.
– Thứ hai: Bị ảnh hưởng bởi tình hình nhập khẩu:
Tình hình nhập khẩu cũng là yêu tố có xu hướng biến chuyển mạnh, đây chính là một trong những yếu tố làm cho xu hướng tăng mạnh hơn khi GDP tăng, thậm chí, đôi khi tốc độ tăng trưởng của các hàng hóa nhập khẩu cũng có lúc tăng mạnh hơn GDP. Tình hình nhập khẩu của nước ta cũng sẽ tăng lên theo chiều hướng thay đổi của giá cả hàng hóa xuất khẩu. Trong trường hợp nếu như giá cả của loại hàng hóa trong nước tăng lên nhưng thế giới không có sự thay đổi, hoặc có thể là biến động nhẹ thì kinh ngạch về xuất khẩu cũng vì thế mà tăng lên không ngừng.
– Thứ ba: Bị ảnh hưởng của tỉ giá hối đoái:
Tỷ giá hối đoái là tỷ lệ trao đổi về mặt giá trị giữa hai đồng tiền của hai quốc gia‚ hay có thể hiểu một cách đơn giản hơn là giá cả một đơn vị tiền tệ của quốc gia này được quy đổi sang tiền của quốc gia khác là bao nhiêu; hoặc cách hiểu khác nữa là số lượng cần thiết của đơn vị tiền tệ trong nước dùng để mua một đơn vị tiền tệ nước ngoài. Tỷ giá hối đoái là nhân tố có khả năng tác động tương đối mạnh mẽ đến sự cân bằng của cán cân xuất nhập khẩu. Có thể nói đây chính là một nhân tố khiến cho cán cân xuất nhập khẩu của một quốc gia biến động lớn.
Những nhân tố nêu trên chính là những nhân tố ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu, và cũng lưu ý là nếu như một trong 3 yếu tố này thay đổi thì sẽ làm cho cán cân xuất nhập khẩu của một quốc gia thay đổi theo chứ không nhất thiết là phải cả 3 yếu tố cùng tác động thì mới thay đổi.
Cán cân xuất nhập khẩu có vai trò gì?
Cán cân xuất nhập khẩu là bảng đối chiếu giữa tổng giá trị xuất khẩu với giá trị nhập khẩu của một nước ở một giai đoạn nhất định. Do đó, cán cân xuất nhập khẩu có vai trò phản ánh đến hoạt động xuất khẩu- nhập khẩu của một quốc gia, cụ thể như sau:
+ Đối với xuất khẩu: Là một yếu tố dùng để kích thích sự tăng trưởng của nền kinh tế,cải thiện, nâng cao đời sống của người dân, làm tăng hàng hóa tiêu dùng nội địa trong nước. Đồng thời hoạt động xuất khẩu thu về nguồn vốn lớn để tiếp tục cho hoạt động sản xuất cũng như nhập khẩu những hàng hóa cần cho tiêu dùng trong nước.
+ Đối với nhập khẩu: Nhập khẩu cũng sẽ là nhân tố giúp cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của nước ta nhanh hơn, giúp bổ sung thêm nguyên nhiên liệu, sản phẩm hàng hóa cho người tiêu dùng của người dân mà những hàng hóa đó ở trong nước không có, đáp ứng đủ nhu cầu thị trường.
Nhận xét về cán cân xuất nhập khẩu
a) Đặc điểm của cơ cấu xuất nhập khẩu
– Cơ cấu xuất nhập khẩu là tổng thể những bộ phận giá trị hàng hóa, dịch vụ xuất nhập khẩu và hợp thành tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của các vùng, các quốc gia cùng những mối quan hệ ổn định, phát triển mạnh mẽ giữa các bộ phận đó dựa theo điều kiện về kinh tế – xã hội nhất định trong thời kỳ nào đó. Cơ cấu xuất nhập khẩu phản ánh kết quả của quá trình lao động, sáng tạo ra các giá trị vật chất và dịch vụ của nền kinh tế một cách chân thực nhất cũng như phản ánh về trình độ lao động, các đối tượng tham gia vào sự phân công lao động quốc tế. Cơ cấu xuất nhập khẩu sẽ thay đổi theo sự phát triển của quốc gia đó.
– Đặc điểm của cơ cấu xuất nhập khẩu:
+ Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn mang tính khách quan.
+ Cơ cấu xuất nhập khẩu thể hiện qua số lượng và chất lượng.
+ Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn có mục tiêu định trước, có tính hướng dịch.
+ Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn phải đảm bảo được tính hiệu quả cho nền kinh tế của mỗi quốc gia.
+ Cơ cấu xuất nhập khẩu có tính lịch sử, bắt đầu từ một cơ sở cơ cấu nào đó, kế thừa và phát triển.
+ Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn ở trạng thái phát triển từ thấp đến cao, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.
b) Những yếu tố ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu
Cán cân xuất nhập khẩu cũng bị ảnh hưởng bởi khá nhiều yếu tố khác nhau, điển hình sẽ có 3 yếu tố chính như sau:
– Thứ nhất, bị ảnh hưởng bởi yếu tố xuất khẩu: Đây được cho là chất xúc tác then chốt có thể làm thay đổi toàn bộ cán cân xuất nhập khẩu từ chính nhu cầu nhập khẩu những loại hàng cũng như những đối tượng có nhu cầu sử dụng các loại hàng hóa đó ngày càng có sự biến đổi.
– Thứ hai, bị ảnh hưởng bởi tình hình nhập khẩu: Giống như xuất khẩu, đây được xem là yêu tố có xu hướng biến chuyển mạnh, đây chính là một trong những yếu tố làm cho xu hướng tăng mạnh hơn khi GDP tăng, thậm chí, đôi khi tốc độ tăng trưởng của các hàng hóa nhập khẩu cũng có lúc tăng mạnh hơn GDP. Tình hình nhập khẩu của nước ta cũng sẽ tăng lên theo chiều hướng thay đổi của giá cả hàng hóa xuất khẩu. Trong trường hợp nếu như giá cả của loại hàng hóa trong nước tăng lên nhưng thế giới không có sự thay đổi, hoặc có thể là biến động nhẹ thì kinh ngạch về xuất khẩu cũng vì thế mà tăng lên không ngừng.
– Thứ ba, bị ảnh hưởng của tỉ giá hối đoái: Đây được xem là nhân tố có khả năng tác động tương đối mạnh mẽ đến sự cân bằng của cán cân xuất nhập khẩu. Có thể nói đây chính là một nhân tố khiến cho cán cân xuất nhập khẩu của một quốc gia biến động lớn. Bởi vì nếu như biến động của tỷ giá của đồng nội tệ thì nó cũng sẽ làm cho các hoạt động của xuất nhập khẩu có sự thay đổi theo.
Đây là 3 yếu tố ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu, nếu như một trong 3 yếu tố này thay đổi thì sẽ làm cho cán cân xuất nhập khẩu của một quốc gia thay đổi theo chứ không nhất thiết là phải cả 3 yếu tố cùng tác động thì mới thay đổi.
c) Vai trò của cán cân xuất nhập khẩu
Cán cân xuất nhập khẩu phản ánh đến mức độ xuất khẩu- nhập khẩu của một quốc gia, vì vậy nó có vai trò trực tiếp đến nhập- xuất khẩu:
– Đối với xuất khẩu:
+ Là một yếu tố dùng để kích thích sự tăng trưởng của nền kinh tế, nó rất tích cực trong việc cải thiện, nâng cao đời sống của người dân, làm tăng hàng hóa tiêu dùng nội địa trong nước.
+ Tình hình xuất khẩu còn làm thay đổi cơ cấu kinh tế, giúp phát triển và làm bàn đạp cho các ngành kinh tế có liên quan, giúp đẩy
+ Xuất khẩu sẽ giúp thu được về nguồn vốn chủ yếu, vốn này sẽ đầu tư và là nguồn vốn chủ yếu cho nhập khẩu đối với những hàng hóa cần thiết khác.
– Đối với nhập khẩu:
+ Nhập khẩu cũng sẽ là nhân tố giúp cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của nước ta nhanh hơn, giúp bổ sung thêm nguyên nhiên liệu, sản phẩm hàng hóa cho người tiêu dùng trong nước, đáp ứng đủ nhu cầu thị trường.
+ Nhập khẩu còn có vai trò làm thông suốt nền kinh tế của một quốc gia, phát huy được các thế mạnh của quốc gia đó.
+ Ngoài ra nhập khẩu hàng hóa còn giúp phá bỏ sự độc quyền của sản phẩm hàng hóa, giúp loại bỏ nền kinh tế đóng.
d) Tình hình cán cân xuất nhập nhập khẩu ở Việt Nam
Hiện nay cơ cấu xuất nhập khẩu của nước ta được phân chia thành hai loại chủ yếu như sau:
– Cơ cấu mặt hàng xuất nhập khẩu: Đối với cơ cấu của các hàng hóa xuất nhập khẩu lại là một phần của cơ cấu thương mại và cũng là tổng thể của tất cả các mối quan hệ trong kinh tế. Đây chính là sự tương quan của những mặt hàng, của các ngành có tỷ lệ tương quan với thị trường xuất nhập khẩu. Hiện nay thì nước ta cũng đang có sự đa dạng hóa về cơ cấu xuất nhập khẩu với nhiều hình thức khác nhau như:
+ Mặt hàng xuất khẩu chuyên môn hóa sản xuất theo ngành. Cụ thể như sẽ phân chia sản phẩm thành các loại sản phẩm của công nghiệp nặng, khoáng sản, công nghiệp nhẹ, ngành nông nghiệp, công nghiệp,..
+ Mặt hàng xuất khẩu thuộc diện theo công dụng, chức năng riêng của mặt hàng đó. Cụ thể là các sản phẩm dùng để xuất khẩu sẽ thuộc nhóm nguyên liệu dùng để sản xuất hoặc tiêu dùng.
+ Mặt hàng xuất khẩu dựa vào trình độ kỹ thuật của sản phẩm đó, ví dụ như: thô sơ, chế biến, sơ chế,..
+ Ngoài ra hàng hóa xuất khẩu còn tùy thuộc vào các yếu tố để sản xuất
– Cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu: đây chính là một sự phân chia khá rõ ràng và cụ thể các giá trị theo nền kinh tế của một quốc gia, thị trường tiêu thụ của hàng hóa đó. Đối với cơ cấu này thì nó thể hiện vô cùng rõ nét mở rộng các mối quan hệ giữa các quốc gia, các vùng lãnh thổ trên thế giới về mối quan hệ trong thương mại. Đối với cơ cấu xuất nhập khẩu sẽ là tổng hợp của rất nhiều yếu tố khác nhau: chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật,…
Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi về nội dung cán cân xuất nhập khẩu là gì? Chúng tôi hi vọng rằng nội dung bài viết sẽ hữu ích và giúp quý bạn đọc hiểu rõ về nội dung này.
