Tài nguyên thiên nhiên là nguồn của cải vật chất sơ khai xuất hiện, tồn tại trong tự nhiên và được con người sử dụng để đáp ứng nhu cầu của cuộc sống. Đây là khái niệm chúng ta thường hay bắt gặp trong cuộc sống, nhưng chúng ta có thể chưa hiểu rõ được nó. Hãy cùng với Luật Trần và Liên Danh tìm hiểu xem tài nguyên thiên nhiên là gì qua bài viết sau đây nhé!
Khái niệm tài nguyên thiên nhiên là gì
Tài nguyên thiên nhiên là nguồn của cải vật chất sơ khai xuất hiện, tồn tại trong tự nhiên và được con người sử dụng để đáp ứng nhu cầu của cuộc sống. Nó có giá trị và được con người hôm nay và mai sau sử dụng để phục vụ cho sự phát triển của xã hội.
Tài nguyên thiên nhiên là nguồn của cải vật chất chủ yếu được tạo ra và tồn tại trong tự nhiên mà con người có thể sử dụng để đáp ứng nhu cầu của cuộc sống. Tài nguyên thiên nhiên bao gồm các dạng năng lượng vật chất. Tri thức vốn là bản chất tự nhiên, tồn tại khách quan ngoài ý muốn của con người. Nó có giá trị và được con người sử dụng để phục vụ cho sự phát triển của xã hội hôm nay và mai sau.
Các thuộc tính chung :
Phân bổ không đều giữa các vùng trên Trái đất
Ở trên cùng một vùng lãnh thổ có thể có nhiều loại tài nguyên thiên nhiên
Phần lớn các loại tài nguyên thiên nhiên có giá trị kinh tế cao được hình thành qua quá trình phát triển lâu dài của tự nhiên và lịch sử
TNTN tồn tại khách quan ngoài ý muốn con người
Được hình thành và phát triển dựa theo sự biến động của tự nhiên và thời gian
Như vậy, đặc tính cơ bản của TNTN là tính quý hiếm nên đòi hỏi chúng ta phải có ý thức bảo tồn, tiết kiệm và hiệu quả trong quá trình sử dụng, khai thác.
Phân loại nguồn tài nguyên thiên nhiên
Các nguồn tài nguyên thiên nhiên có thể được phân loại ra làm 6 loại chính như sau:
Tài nguyên đất: bao gồm đất nông nghiệp, phi nông nghiệp, đất để sản xuất công nghiệp
Tài nguyên rừng: Bao gồm động, thực vật, lâm sản, địa điểm du lịch…
Tài nguyên nước ngọt: Bao gồm nước uống, sản xuất, thủy sản nước ngọt, thực vật thủy sinh, năng lượng thủy điện…
Tài nguyên gió: Bao gồm sức gió, vận tải…
Tài nguyên biển: Hải sản, muối, thực vật thủy sinh…
Tài nguyên khoáng sản: Bao gồm than đá, quặng, đá vôi, …
Phân loại tài nguyên thiên nhiên dựa vào khả năng tái tạo.
Dựa theo khả năng tái tạo, TNTN được chia thành 3 loại chính:
Tài nguyên tái tạo: Là tài nguyên có thể tự duy trì hoặc tự bổ sung nếu được quản lý và bảo vệ đúng cách. Tuy nhiên, nếu các nguồn tài nguyên thiên nhiên này được sử dụng một cách không phù hợp, chất thải có thể bị suy thoái và không thể tái tạo.
Tài nguyên không thể tái tạo: Là tài nguyên hữu hạn, bị mất đi hoặc bị thay đổi sau quá trình sử dụng. Ví dụ, tài nguyên khoáng sản của một mỏ sẽ bị cạn kiệt sau quá trình khai thác.
Nguồn tài nguyên năng lượng bền vững: Loại nguồn tài nguyên này có thể kể đến như năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng thủy triều… ngày càng được khai thác và sử dụng nhiều hơn để thay thế nguồn năng lượng cạn kiệt, hạn chế gây ô nhiễm môi trường.
Vai trò của tài nguyên thiên nhiên
Sau khi đã rõ hơn tài nguyên thiên nhiên là gì? Cách phân loại tài nguyên thiên nhiên, tiếp theo chúng ta sẽ tìm hiểu vai trò của tài nguyên thiên nhiên với sự phát triển kinh tế:
Tài nguyên thiên nhiên là yếu tố không thể thiếu trong quá trình sản xuất, đặc biệt là phát triển công nghiệp chế biến, khai thác và cung ứng cho các ngành kinh tế khác.
Tài nguyên thiên nhiên còn là cơ sở để tích lũy vốn và phát triển ổn định: Của cải từ tài nguyên thiên nhiên sẽ giúp các quốc gia ít phụ thuộc vào nước khác, từ đó tạo cơ hội phát triển kinh tế ổn định. Nhờ có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng nên có thể rút ngắn quá trình tích lũy tư bản bằng cách khai thác các sản phẩm thô để bán.
Các mối đe dọa đến nguồn tài nguyên thiên nhiên là gì?
Rất nhiều những tác nhân đang đe dọa đến trữ lượng tài nguyên thiên nhiên hiện nay, cụ thể như sau:
Mối đe dọa từ con người tới tài nguyên thiên nhiên là gì
Gia tăng dân số quá mức: Dân số đông gây áp lực lớn lên hệ thống đất và không khí, nhu cầu về khoáng sản/nguyên liệu hóa thạch tăng,… => Nguồn dự trữ tài nguyên thiên nhiên ngày càng cạn kiệt.
Sự khai thác tài nguyên thiếu kế hoạch của con người: Chính việc khai thác không có kế hoạch hợp lý đã dẫn đến cạn kiệt tài nguyên, mất cân bằng sinh thái nghiêm trọng, kéo theo hàng loạt hệ lụy nguy hại đối với môi trường. ;
Ô nhiễm môi trường: Chất thải trong quá trình sống và phát triển của con người cũng chính là nguồn tài nguyên không còn hoặc không còn nhưng không còn giá trị. Ví dụ, chất thải gây ô nhiễm nguồn nước ngầm, biến đổi các hợp chất trong đất, gây ô nhiễm không khí, tăng nguy cơ gây biến đổi các chất trong không khí,…
Hậu quả bất lợi từ việc phát triển kinh tế nhanh nhưng lại không bền vững: Trong nhiều cuộc cách mạng công nghiệp của con người đều sử dụng vượt quá mức nguồn tài nguyên khoáng sản mà không hề có biện pháp tái tạo hoặc là tận dụng hợp lý khiến cho các chất thải từ quá trình phát triển gây biến đổi về tính chất, hình dạng, biến mất nguồn tài nguyên khác hoặc làm cạn kiệt chính nguồn tài nguyên đó
Từ nguyên nhân khác
Do cấu tạo của vỏ Trái Đất, nội tại lòng đất hoặc sự biến đổi từ vũ trụ
Do các hệ quả từ thiên nhiên làm thay đổi cấu trúc hình thành của các tài nguyên khác: Ví dụ như gió, bão, thủy triều,…làm tăng diện tích ngập mặt và giảm diện tích đất liền,..
Tại sao phải sử dụng hợp lý tài nguồn nguyên thiên nhiên
Sau khi đã hiểu tài nguyên thiên nhiên là gì, vai trò của tài nguyên thiên nhiên trong đời sống, hành lang pháp lý cho việc sử dụng, khai thác tài nguyên thiên nhiên… thì hẳn nhiên nhiều người đã tìm được câu trả lời cho câu hỏi sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên.
Trước hết, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên không phải là sử dụng một cách tiết kiệm/từng lượng mà là sử dụng, quản lý và đánh giá hiệu quả, gia tăng giá trị cho con người cũng như các nguồn tài nguyên thiên nhiên có khả năng tái tạo.
Cụ thể, về việc sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên như sau:
Sử dụng hợp lý tài nguyên đất: Sử dụng đất sao cho không bị thoái hóa, không bị xói mòn và tăng độ phì nhiêu của đất;
Sử dụng hợp lý tài nguyên rừng: thảm thực vật, động vật, hệ sinh thái rừng… cung cấp cho con người khí oxy để thở, lương thực để ăn,… Việc sử dụng hợp lý tài nguyên rừng giúp ích cho con người. có nguồn không khí trong lành để sống, động vật/thực vật là phương tiện để sống và tồn tại, tạo ra thu nhập…;
Sử dụng hợp lý tài nguyên nước: Tài nguyên nước có thể tạo ra điện năng, có thể sử dụng cho tưới tiêu nông nghiệp, v.v. Ngoài ra, sử dụng hợp lý tài nguyên nước giúp người dân có đủ nước ngọt để sử dụng/tồn tại;
Sử dụng hợp lý tài nguyên không tái tạo: Là việc sử dụng đúng mục đích, đủ trữ lượng, tận dụng các giá trị hữu ích có thể đánh giá được, có kế hoạch sử dụng cụ thể.
Từ đó, các lý do cần phải sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên như sau:
Đầu tiên, sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên làm gia tăng hiệu quả và năng suất lao động, thúc đẩy nền kinh tế phát triển
Quốc gia, vùng lãnh thổ có quy trình, kế hoạch sử dụng, khai thác, tái tạo tài nguyên hợp lý sẽ giúp các ngành kinh tế có nguồn nguyên liệu để sử dụng, giảm thiểu chi phí, đi đầu trong quá trình sản xuất. Từ đó nâng cao năng suất lao động, tăng gia sản xuất.
Thứ hai, sử dụng hợp lý tài nguyên là cơ sở để con người giảm thiểu những hậu quả tiêu cực từ thiên nhiên, biến đổi, thiên tai, nước biển dâng, băng tan ở hai cực, động thực vật tuyệt chủng… Thời kỳ này, con người không có của ăn, của để ở, không có công cụ, phương tiện lao động. Kết quả tồi tệ nhất có thể xảy ra là sự hủy diệt.
Thứ ba, tài nguyên thiên nhiên giúp con người tồn tại
Thực vật, động vật… là nguồn thức ăn giúp con người tồn tại. Không có động vật và thực vật vì sự sống không thể tái tạo, con người không thể sống khỏe mạnh.
Vai trò của tài nguyên thiên nhiên
Sau khi chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu được về khái niệm tài nguyên thiên nhiên thì chúng ta cùng tìm hiểu vai trò của tài nguyên thiên nhiên.
Tài nguyên thiên nhiên được hiểu cơ bản chính là một yếu tố nguồn lực quan trọng của quá trình sản xuất. Xét trên phạm vi địa cầu ta thấy được rằng, nếu không có tài nguyên thiên nhiên đất đai thì sẽ không có sự tồn tại của loài người.
– Vai trò của tài nguyên thiên nhiên trong nền kinh tế:
Hiện nay, cùng với sự phát triển và tăng trưởng của kinh tế. Tài nguyên thiên nhiên được biết đến là điều kiện cần nhưng chưa đủ. Thực tế, nếu công nghệ là cố định thì lưu lượng của tài nguyên thiên nhiên có thể thấy là mức hạn chế tuyệt đối. Về sản xuất vật chất trong ngành công nghiệp thì sẽ rất cần sử dụng quặng làm nguyên liệu đầu vào mà chúng ta có thể kể đến cụ thể như: Thép, nhôm…
Tài nguyên thiên nhiên chỉ có vai trò quan trọng với kinh tế khi mà con người biết khai thác cũng như sử dụng chúng một cách hiệu quả. Từ đó, chúng ta có thể nói, tài nguyên thiên nhiên là yếu tố giúp thúc đẩy quan trọng giúp phát triển sản xuất. Các nước đang phát triển trên thế giới cũng thường quan tâm tới việc xuất khẩu các sản phẩm thô. Và các sản phẩm này được khai thác trực tiếp từ nguồn tài nguyên thiên nhiên và vẫn chưa qua chế biến và ở dạng sơ chế.
Tài nguyên thiên nhiên cũng là cơ sở quan trọng giúp phát triển các ngành sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, sản xuất thủy tinh, vật liệu xây dựng, sành sứ và rất nhiều các ngành nghề khác.
– Vai trò trong sự phát triển ổn định của đất nước:
Ta nhận thấy rằng, hiện nay thì ài nguyên thiên nhiên là cơ sở tích lũy vốn giúp phát triển ổn định với hầu hết tất cả các nước. Việc tích lũy vốn đòi hỏi quá trình lâu dài và phức tạp, nó còn có sự liên quan chặt chẽ với tiêu dùng trong nước và thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Nhiều quốc gia, nhờ ưu đãi của tự nhiên mà các quốc gia đó có nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng. Chính bởi vì vậy, nên các quốc gia đó cũng có thể rút ngắn quá trình tích lũy vốn. Bằng cách khai thác sản phẩm thô để bán hoặc có thể đa dạng hóa nền kinh tế. Từ đó mà các quốc gia cũng sẽ có thể tạo ra nguồn tích lũy vốn ban đầu cho sự công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Như vậy, từ những phân tích được nêu cụ thể bên trên, chúng ta có thể thấy tài nguyên thiên nhiên có vai trò quan trọng trong việc phát triển các ngành công nghiệp chế biến, khai thác và cung cấp nguyên và các nhiên liệu cho ngành kinh tế khác. Tài nguyên thiên nhiên còn giúp chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nước. Sự giàu có về tài nguyên thiên nhiên sẽ giúp các quốc gia ít lệ thuộc vào quốc gia khác. Và đất nước đó có thể tăng trưởng ổn định, độc lập hơn khi thị trường tài nguyên thiên nhiên thế giới đang trong giai đoạn bất ổn.
Như vậy là chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu tài nguyên thiên nhiên là gì. Hãy cùng tìm hiểu thêm các bài viết tiếp theo của Luật Trần và Liên Danh nhé.
